ជីវិតដំបូង
ស្មីតបានចាប់បដិសន្ធិពីផ្ទៃអ្នកស្រី Douglas នៅទីក្រុងKirkcaldy, Fife នៃប្រទេស ស្កុតឡែន ។ ឪពុករបស់គាត់ឈ្មោះ Adam smith ដែលជាមេធាវីច្បាប់និង ជាមន្រ្តីរាជការ។ គាត់ជាបុរសពោះម៉ាយហើយបានរៀបការជាមួយអ្នកស្រី្ត Margaret Douglas ក្នុងឆ្នាំ១៧២០ ហើយគាត់បានស្លាប់ ទៅវិញមុនរយៈពេល២ខែដែលស្មីតបានកើត។ ទោះបីយ៉ាងណាក៏ដោយថ្ងៃកំណើតជាក់លាក់របស់ស្មីតក៏មិនត្រូវបានគេដឹង។ ប៉ុន្តែគេបានកត់ត្រាថ្ងៃដែលធ្វើពិធីជ្រមុចទឹករបស់គាត់នៅថ្ងៃទី០៥មិថុនា១៧២៣ នៅឯទីក្រុង Kirkcal។ ថ្វីបើព្រឹត្តការណ៍ខ្លះដែលបានកើតឡើងក្នុងវ័យកុមារភាពរបស់ស្មីតដែលគេបាន ដឹងតាមរយៈអ្នកកាសែតស្កុតលែន និង អ្នកកក់ត្រាជីវប្រវត្តិរបស់ស្មីត ដោយ លោក John Rae ដែលបានកត់ត្រាថាស្មីតត្រូវបានចាប់ខ្លួន ដោយពួក gypsies( ជនជាតិស្បែកសមួយក្រុមដែលមកពីឥណ្ឌា) នៅពេលដែលគាត់មានអាយុ ១៤ឆ្នាំ ហើយបានដោះលែងមកវិញនៅពេលដែលនការជួយសង្រ្គោះគាត់។ ស្មីតស្និតស្នាល និង ចូលចិត្តម្តាយរបស់គាត់ដែលជាកត្តាជំរុញទឹកចិត្តគាត់ដើម្បីស្វែងរកនៅមហិច្ឆតាជាអ្នកប្រាជ្ញ ។ គាត់បានចូលរៀននៅសាលាBurgh នៃទីក្រុង Kirkcaldyដែលជាអនុវិទ្យាល័យដ៏ល្បីមួយនៅប្រទេស ស្កុតលែនក្នុងកំឡុងឆ្នាំ១៧២៩រហូតដល់ឆ្នាំ១៧៣៧ដែលបានកត់ត្រាដោយRae។ នៅទីនោះស្មីតបានសិក្សាអក្សសាស្រ្តឡាតាំងគណិតវិទ្យា ប្រវត្តិសាស្រ្ត និង ការសរសេរ។
មូលដ្ឋាននៃការអប់រំ
ស្មីតបានបន្តចូលរៀននៅសកលវិទ្យាល័យ Glasgow នៅពេលដែលគាត់មានអាយុ១៤ឆ្នាំ ហើយគាត់បានសិក្សាទស្សនវិទ្យាសីលធម៌ពីសាស្រ្តាចារ្យ Framas Hutcheson។ ទីនេះស្មីតបានទទួលនៅគំនិតសេរីភាព ហេតុផល ហើយនិងសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិ។ ក្នុងឆ្នាំ១៧៤០ ស្មីតបានទទួលពានរង្វាន់ពិពណ៍ Snell exhibition ហើយបានចាកចេញទៅរៀននៅ មហាវិទ្យាល័យBalliol College នៅឯ Oxford។ ស្មីតយល់ថាការបងៀ្រននៅGlasgowគឺប្រសើរជាងនៅ Oxfordពីព្រោះនៅOxfordការបង្កើននូវបញ្ញាមានការទទួលបានតិចតួច។ ក្នុងសៀវភៅភាគ៥ ជំពូកទី២នៃទ្រព្យសម្បត្តិប្រជាជាតិដែលស្មីតបានសរសេរថាជាច្រើនឆ្នាំ នៅក្នុងសកលវិទ្យាល័យអុកហ្វតរយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំដែលសាស្រ្តាចារ្យបានបោះបង់ការបង្រៀន។ ស្មីតត្រូវបានគេរាយការណ៏ថា គាត់មានការត្អូញត្អែរប្រាប់ទៅកាន់មិត្តរបស់គាត់ថាមានម្តងនោះមន្រ្តី អុកហ្វត បានឃើញគាត់អាន និង កត់ចំលងសៀវភៅTreatise on Human Nature របស់លោក David Hume ។ ហើយបន្ទាប់មក ពួកគេបានដកហូតហើយដាក់ទណ្ឌកម្មយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដែលបានអានសៀវភៅនេះ។ បើយោងតាមលោក William Robert ជនជាតិស្កុត នៅ អុកហ្វត ស្មីតមានពេលវេលាតិចតួចដែលឲ្យគាត់ ដើម្បីឆ្ពោះទៅរកអ្វីដែលជាជីវិតការងាររបស់គាត់ ។ ប៉ុន្តែយ៉ាងណាក៏ដោយស្មីតបានចាប់យកឱកាសដែលនៅOxford ដើម្បីបង្រៀនខ្លួនគាត់នូវ មុខវិទ្យាមួយចំនួនដោយការអានសៀវភៅជាច្រើននៅក្នុងបណ្ណាល័យដ៏ធំរបស់ Oxford ។ នៅពេលគាត់មិនបានសិក្សាដោយខ្លួនគាត់ផ្ទាល់គឺជាពេលដែលគាត់មិនសប្បាយទេនៅ Oxford នេះបើតាមកំណត់ហេតុប្រាចាំថ្ងែរបស់គាត់ ។ នៅជិតចុងបញ្ចប់នៃ ពេលវេលានៅ Oxford របស់គាត់គឺស្មីតចាប់ផ្តើមមានជំងឹញ័រជើងប្រហែលមកពីការ ព្រួយបារម្មណ៍របស់គាត់ ។ គាត់ក៏បានចាកចេញពីសកលវិទ្យាល័យ Oxford នៅក្នុង១៧៤៦មុនពេលដែលអាហារូបករណ៍របស់គាត់ត្រូវបានបញ្ចប់ ។ ក្នុងសៀវភៅ ភាគ៥ មេរៀនទី២ របស់គាត់ ស្មីតបានពន្យល់ថាការបង្ហាត់បងៀ្រន ដែលមានគុណភាពទាមវានាំឲ្យសកម្មភាពនៃបញ្ញាកើតមានតិចតួចនៅឯ សកលវិទ្យាល័យក្នុង ប្រទេសអង់គ្លេសនៅពេលមានការប្រៀបធៀបជាមួយសកលវិទ្យាល័យនៅក្នុងប្រទេស Scotish ។ គាត់បានចាត់ទុកថាទ្រព្យសម្បត្តិនៃមហាវិទ្យាល័យនៅ Oxford និងCambridge ដែលទទួលបាននូវប្រាក់ចំណូលគឺដោយសារសមត្ថភាពនៃភាពទាក់ទាញសិស្ស របស់សាស្ត្រាចារ្យ។
អាជីពក្នុងការបង្រៀន
ស្មីតបានចែកចាយការបង្រៀនជាសាធារណៈ នៅឆ្នាំ១៧៤៨នៅឯទីក្រុង Edinburghក្រោមការ គាំទ្ររបស់លោក Lord Kames ។ ការបង្រៀនរបស់គាត់បន្ថែមទាំង វោហាសាស្ត្រ និង អក្សសាស្រ្ត (rhetoric and belles-letters) ហើយនិងមុខវិទ្យាដែលនិយាយអំពីភាពជឿនលឿន នៃទ្រព្យសម្បត្តិ ប្រជាជាតិ។ ហើយការបង្រៀនរបស់គាត់នេះ គឺទទួលបាននូវភាពជោគជ័យ។ក្នុងឆ្នាំ១៧៥០គាត់ បានជួបនិងទស្សនៈវិទូម្នាក់ឈ្មោះDavid Humeដែលជាប្រធានរបស់គាត់ជាង១០ឆ្នាំ។ ក្នុងស្នាដៃ សរសេររបស់ពួកគេទាំងពីរ គឺសរសេរពាក់ពន្ធ័ទៅនឹងប្រវត្តិសាស្ត្រ នយោបាយ ទស្សនៈវិទ្យា សេដ្ឋកិច្ច ហើយ និងសាសនា។ ស្មីតហើយនិងHumeគឺគាត់ទាំងពីរ មានភាពដូចគ្នា ផ្នែក សតិបញ្ញា
ស្មារតីនិងទំនាក់ទំនងផ្ទាល់ខ្លួលជាងអ្នកប្រាជ្ជសំខាន់នៅប្រទេសScottish។ក្នុងឆ្នាំ១៧៥១ ស្មីតបាន ទទួលដំណែងជាសាស្រ្តាចារ្យបង្រៀនផ្នែក តកវិជ្ជានៅឯសកលវិល័យ Glasgow ។ បានរយៈពេល មួយឆ្នាំគាត់ក៏បានទទួលតំណែងជាសាស្រ្តាចារ្យជាន់ខ្ពស់នៅក្នុងសកលវិទ្យាល័យ ។ គាត់បានកាន់ តំណែងនេះអស់រយៈពេល១៣ឆ្នាំ។ ស្មីតបានបោះពុម្ភផ្សាយទ្រឹស្តីមនោសញ្ចេតនាសីលធម៌ក្នុងឆ្នាំ១៧៥៩និងតំណាងការបង្រៀននៅសាលា Glasgow ។ តាំងពីបោះពុម្ភផ្សាយមក ស្មីតចាប់ផ្តើមមាន ប្រជាប្រិយភាពជាខ្លាំងដែលសិស្សសុទ្ធជាអ្នកមាន ទ្រព្យបានចាកចេញ ពីសាលារបស់ពួកគេក្នុង ប្រទេសផ្សេងបានមកចុះឈ្មោះរៀននៅសាលា Glasgow ដើម្បីរៀនពីស្មីត។បន្ទាប់ពីការបោះផ្សាយ សៀភៅទស្សនៈវិទ្យា សីលធម៌មកស្មីតបានចាប់ផ្តើមផ្តល់ឲ្យយុទ្ធសាស្ត្រសេដ្ឋកិច្ចយ៉ាងច្រើនក្នុងការបងៀ្រនរបស់គាត់និងទ្រឹស្តីសីលធម៌តិចតួច។ សំរាប់ឧទាហណ៏ស្មីតបានបង្រៀនថាបុព្វហេតុនៃការកើនទ្បើងនៃទ្រព្យសម្បត្តិប្រជាជាតិគឺពីការមានការងារធ្វើមិនមែនមកជាចំនួនមាសប្រាក់ទេដែលជាមូលដ្ឋានដំបូងនៃពាណិជ្ជកម្មនិយមនិងទ្រឹស្តីសេដ្ឋកិច្ចដែលកំណត់សេដ្ឋកិច្ចនយោបាយអឺរុបខាងលិច។ ក្នុងឆ្នាំ ១៧៦២ ស្មីតបានទទួលងារ សកលវិទ្យាល័យ Glasgowថាជាវេជ្ជបណ្ឌិតច្បាប់។ នៅចុងឆ្នាំ ១៧៦៣ ស្មីតបានទទួលនូវស្នើរសុំពីលោក Charles Townshend ដែលបានជួយណែនាំដោយDavid Hume Henry Scott ដើម្បីបង្រៀនកូនរបស់នៅyoung Dukeនៃទីក្រុងBuccleuch។ បន្ទាប់ម
ក គាត់បានលាលែងតំណែងជាសាស្ត្រាចារ្យ ដើម្បីចាប់យកតំណែងជាគ្រូបង្រៀនឯកជនវិញ ។
ការបង្រៀនជាឯកជននិងការធ្វើដំនើរ
មុខរបរជាគ្រូបង្រៀនឯកជនរបស់ស្មីតតំរូវឲ្យគាត់បង្រៀននៅអឺរុបជាមួយនិងScottដំនើរដំបូងសំរាប់ការបង្រៀន គឺស្មីតបានធ្វើដំនើរទៅទីក្រុងToulouseនៃប្រទេសបារាំងដែលគាត់បានទៅទីស្នាក់នៅទីនោះប្រហែលមួយឆ្នាំកន្លះ។ បន្ទាប់ពីបង្រៀននៅភាគខាងត្បូងក្នុងប្រទេសបារាំងមកគាត់បានប្តួរទៅទីក្រុងGenevaដែលកន្លែងមួយដែលស្មីតបានជួបនិងទស្សនៈវិទូម្នាក់ឈ្មោះVoltaire ។ បន្ទាប់ពីបានស្នាក់ក្នុងទីក្រុងGenevaមកបានធ្វើដំនើមកជួបលៀងនៅទីក្រុង Paris ដែលស្មីតបានមកដើម្បីស្គាល់អ្នកបញ្ញាវ័ន្តជាច្រើនមានដូចជាលោក Benjamin Franklin, លោកTurgot, លោកJean D’Alembert, លោកAndre’Morellet, Helve’tius , ហើយពិសេសជាងគេនោះគឺលោកFrancois Quesnay,ដែលអ្នកប្រាជគួរអោយស្ងើចសរសើរ។
ក្នុងឆ្នាំ 1766, ប្អូនប្រុសរបស់ scott ត្រូវបានស្លាប់នៅទីក្រុងប៉ារីស ហើយការធ្វើដំនើររបស់ ស្មីត ក្នុងនាមជាគ្រូបងៀ្រនក៏ត្រូវបានបញ្ចប់បន្ទាប់ពីពេលនោះមក។ ស្មីតបានត្រលប់ទៅផ្ទះវិញនៅឆ្នាំនោះហើយក៏បានទៅ Kirkcaldy ដែលគាត់បានលះបង់រយៈពេល ១០ឆ្នាំ ទៅលើស្នាដៃ អក្សរសិល្ប៍របស់គាត់ ។ គាត់បានជួយ Henry moyes ជាបុរសខ្វាក់ម្នាក់ដែលមានសមត្ថភាពហើយលោកបានជួយបង្រៀន moyes ថែមទៀតផង ។ ស្មីតបានធានាលើការឧបត្ថម្ភនៃ David Hume និង Thomas Reid។ក្នុងខែសភាឆ្នាំ 1773, Smit ត្រូវជាប់ជានិស្សិតនៃ Royal Society of London, ហើយ ត្រូវជាប់ជាសមាជិកនៃ Literary Club ក្នុងឆ្នាំ 1775 ។ ទ្រព្យសម្បត្តិប្រជាជាតិត្រូវ បាន បោះពុម្ពនៅឆ្នាំ 1776 ហើយក៏បានជោគជ័យភ្លាមៗដោយលក់អស់ក្នុងរយៈពេល ៦ ខែ។
ក្នុងឆ្នាំ ១៧៧៨, ស្មីត ត្រូវបានគេតែងតាំងជាសមាជិកគណកម្មធិការនៅScotland ហើយបានទៅរស់នៅជាមួយម្តាយគាត់ក្នុង Panmure House ក្នុង Edinburgh's Canongate។ ៥ឆ្នាំក្រោយមកគាត់ក្លាយជាសមាជិកម្នាក់នៃ Royal Society of Edinburgh ហើយចាប់ពីឆ្នាំ ១៧៨៧ ដល់ ១៧
៨៩ គាត់មានកិត្តិយសជានាយកនៃសាកលវិទ្យាល័យនៃ Glasgow។ គាត់ស្លាប់នៅភាគខាងជើងនៃ Panmure House ក្នុង Edinburgh នៅថ្ងៃទី ១៧ ខែ កក្កដាឆ្នាំ ១៧៩០ បន្ទាប់ពីជំងឺដ៏ធ្ងន់ធ្ងរហើយបូជានៅ Canongate Kirkyard។ ការស្លាប់នៅលើគ្រែរបស់គាត់ ស្មីតបានបង្ហាញពីការខកចិត្តដែលគាត់ពុំបានសំរេចគោលដៅបន្ថែមរបស់គាត់ ។ អ្នកទទួលអនុវត្តន៍ពាក្យបណ្តាំរបស់ស្មីត គឺមិត្តពីរនាក់គឺ រូបវិទូ និង គីមីវិទូ Joseph Black និង និស្សិតផ្នែកភូមិសាស្រ្ត Jame Hutton ។ ស្មីតបានបន្សល់ទុកនូវកំនត់ត្រាជាច្រើន និង កំរងដែលមិនទាន់បានបោះពុម្ព ។ គាត់បាននិយាយពី History of Astronomy ដែលមិនទាន់បានបោះពុម្ពថាវាសាកសមនឹងបោះពុម្ពក្នុងឆ្នាំ ១៧៩៥ ជាមួយកំសារមួយទៀតគឺ Essays on Philosophical Subjects ។បណ្ណាល័យរបស់ ស្មីត ត្រូវបានផ្ទេរអោយ David Douglas, Lord Reston (កូនប្រុសរបស់បងប្អូនជីដូនមួយរបស់គាត់ Colonel Robert Douglas of Strathendry, Fife) ដែលរស់នៅជាមួយស្មីត ។ វាជាយថាហេតុដែលត្រូវបែងចែកអោយកូនរបស់ គាត់ដែលនៅរស់ទាំងពីរCecilia Margaret(Mrs.Cunningham) និង David Anne(Mrs. Bannerman) ។ នៅថ្ងៃស្លាប់របស់ប្តីរបស់គាត់ក្នុងឆ្នាំ ១៨៧៨ Mrs. Cunningham បានលក់សៀវភៅខ្លះៗនៅសល់ពីនោះគឺបន្សល់ទុកអោយកូនប្រុសរបស់គាត់គឺសាស្រ្តាចារ្យ Robert Oliver Cunninghamនៃ Queen College, Belfast, ដែលជាតំនាងផ្នែកមួយនៃបណ្ណាល័យក្នុង Queen College។ បន្ទាប់ពីការ ស្លាប់របស់គាត់សៀវភៅដែលនៅសល់គឺត្រូវបានលក់ចេញ។ ក្នុងការស្លាប់នៃ Mrs. Bannermanក្នុងឆ្នាំ ១៨៧៩ ភាគហ៊ុននៃបណ្ណាល័យរបស់នាងបានផ្ទេរអោយ New College ទាំងស្រុង។
បុគ្គលិកលក្ខណៈ និង ជំនឿ
អត្តចរិត
ខ្សែកដ៏ភ្លឺរបស់ James Tassie ដែល Smit បានទុកអោយជាគំរូសំរាប់ចំលាក់ជាច្រើននិងរូបភាពដែលនៅសល់នាពេលបច្ចុប្បន្ន ។ មិនច្រើនទេដែលគេដឹង ពីទស្សនៈផ្ទាល់ខ្លួន របស់ស្មីត ក្រៅពីអ្វីដែលអាចដកស្រង់ពី អត្ថបទរបស់គាត់ ។ កំរងឯកសារផ្ទាល់ខ្លួនរបស់គាត់ត្រូវបានកំទេចបន្ទាប់ពីការស្នើរសុំរបស់គាត់។ គាត់មិនដែលរៀបការទេហើយមើលទៅដូចថែរក្សាមិត្តភាពជាមួយម្តាយរបស់គាត់ដែលបានរស់នៅបន្ទាប់ពី ការវិលត្រលប់ពី បារាំងវិញដែលស្លាប់៦ឆ្នាំមុនការស្លាប់របស់គាត់។ ស្មីតដែលត្រូវបានពណ៌នាថា ជាសាស្រ្តាចារ្យដែលភ្លឹកស្មារតីគឺប្លែកប៉ុន្តែឈ្លាសវៃជាមនុស្សផ្តល់ភាពរីករាយជាមួយទំលាប់នៃការនិយាយ និង ដំនើរយ៉ាងចំលែក ។ គាត់ត្រូវបានគេដឹងថា គាត់និយាយរកខ្លួនឯង និង សន្ទនាយ៉ាងអណ្តែតអណ្តូងតែម្នាក់ឯង។ គាត់ក៏មានជំងឺស្រមើស្រមៃ ហើយ ត្រូវរាយការណ៏ថា មានសៀវភៅនិងក្រដាស់ទុកយ៉ាងគំនរក្នុការសិក្សារបស់គាត់ ។ ការចាប់ អារម្មណ៏ខុសៗគ្នាបានពិភាក្សាពីភ្លឹកអារម្មណ៏ពីធម្មជាតិរបស់គាត់ ។ ក្នុងរឿងមួយ Smith បាននាំ Charles Townshed ទៅរោងចក្រស្រាមួយ ខណៈពេលដែលកំពុងតែពិភាក្សាពីការលក់ដូរស្មីតបានដើរចូលរណ្តៅមួយយ៉ាងធំដែលគាត់មិនអាចចេញវិញបាន។ព្រឹត្តិការណ៍មួយទៀតបានប្រាប់ថាគាត់បានដាក់នំបុ័ងនិងប័រនៅក្នុងប៉ាន់តែផឹកលាយជាមួយថ្នាំ ហើយគាត់បានប្រកាសជាសាធារណៈថាវាជាតែដែលពិបាកផឹកបំផុតដែលគាត់ធ្លាប់បានផឹក។ក្នុងឧទាហរណ៍មួយទៀតគាត់ បានដើរចេញទៅក្រៅទាំងសុបិន្តជាមួយអាវគេងយប់របស់គាត់ដើរចេញពីក្រុងប្រហែលជា 15 mile (24km) មុនពេលកណ្តឹងព្រះវិហារដាស់គាត់អោយដឹងខ្លួន ។ ស្មីតដែលត្រូវបានគេដឹងថាជា មនុស្សដែលចំលែកត្រូវបានគេពណ៌នាថាមានច្រមុះធំ ភ្នែកហើមបបូរមាត់ក្រោមលយចេញមកជាមួយ និង សំលេងញ័រ។ស្មីតបាននិយាយនិងទទួលស្គាល់រូបរាងរបស់គាត់នៅចំនុចមួយដោយ និយាយថា " ខ្ញុំមិនមែនជាមនុស្សដែលទាន់សម័យទេប៉ុន្តែសៀវភៅខ្ញុំទើបទាន់សម័យ" ។ ស្មីតបានអង្គុយអោយគេគូរយូរណាស់ដូច្នេះការពណ៌នាទាំងអស់របស់គាត់ត្រូវបានបង្កើតឡើងកំឡុងពេល ការចងចាំដ៏ជូរចត់ក្នុងជីវិតរបស់គាត់។ រូបគំនូរបស់ស្មីតដែលល្បីល្បាញបំផុតត្រូវបានមើលពីចំហៀងដោយ James Tassie ពីរទៀតផ្តិតពីរូបចំលាក់ដោយ John Kay ។ ការកំណត់ សំគាល់ត្រូវបានចារនៅលើគំរបសៀវភៅដែលបោះពុម្ពម្តងទៀតនៅស.វទី ១៩ គឺសៀវភៅ The Wealths of Nation ដែលផ្តោតសំខាន់ទៅលើខ្សែកររបស់ Tassie។
ជំនឿសាសនា
មានការពិភាក្សាជាច្រើនអំពីទស្សនៈសាសនារបស់ ស្មីត ។ ឪពុករបស់ស្មីតមានជំនឿយ៉ាងមុតមាំទៅលើសាសនាគ្រឹះ ហើយមានភាពមិនលំអៀងទៅលើព្រះវិហារ Scotland។លើសពីនេះទៅ ទៀតវាជាកាពិតណាស់ដែលថាគាត់បានទទួល Snell Exhibition ស្មីតប្រហែលជាត្រូវទៅនៅប្រទេសអង់គ្លេសក្នុងគោលបំនងបន្តការងារនៅព្រះវិហារនៃប្រទេសអង់គ្លេស ។ នៅ Oxford Smithបានបដិសេធន៍គ្រឹះសាសនាមួយហើយជាទូទៅត្រូវគេជឿថាគាត់ត្រលប់មកក្នុងនាមជាអ្នករាប់អានព្រះជាម្ចាស់ ។ សេដ្ឋកិច្ចវិទូ Ronald Coase បានប្រឆាំងទៅនឹងទស្សនៈ របស់ស្មីតដែលថាគាត់ជាអ្នករាប់អានរបស់ព្រះជាម្ចាស់ដោយបង្ហាញថាខណៈពេល ដែល Smith សំដៅទៅលើ " ស្ថាបត្យកម្មដ៏អស្ចារ្យក្នុងសាកល្បងលោក " ក្នុងការងាររបស់គាត់ចំនុចដទៃទៀតបានបង្ហាញថា " មានការបំភ្លើសជាច្រើននៃវិសាលភាពដែលថា ស្មីតគឺ ប្តេជ្ញាចិត្តទៅជំនឿនៃព្រះជាម្ចាស់ផ្ទាល់ខ្លួន"។ គាត់ផ្តោតនេះដោយយោងទៅតាមការវិភាគក្នុងសៀវភៅ The Wealth of Nation ដែលស្មីតបានសរសេរថាភាពងឿងឆ្ងល់របស់មនុស្សជាតិអំពី " ធម្មជាតិដ៏អស្ចារ្យ " ដូចជា ជំនាន់ ជីវិតការរីកលូតលាស់និងការបាត់បង់នៃរុក្ខជាតិនិងសត្វ " បានធ្វើអោយមនុស្សមានភាពងឿងឆ្ងល់ ។ Coase ក៏បានកត់សំគាល់ការតាមដានរបស់ ស្មីតដែលថា " អបិយជំនឿគឺបង្កើតដើម្បីបំពេញភាពងឿងឆ្ងល់ដោយសំដៅទៅលើរូបរាងដ៏អស្ចារ្យទាំងនោះមកភ្នាក់ងារ នៃព្រះជាម្ចាស់នាពេល បច្ចុប្បន្ន"។
ការងារបោះពុម្ព
ទ្រឹស្តីនៃទស្សនៈដែលយល់ដឹង (the theory of Moral Sentiments)ក្នុងឆ្នាំ ១៧៥៩, ស្មីតបានបោះពុម្ពស្នាដៃលើកដំបូងរបស់គាត់មានចំនងជើងថា The theory of Moral Sentiments។គាត់បន្តការបង្កើតរំលឹកសៀវភៅឡើងវិញរបស់គាត់ដល់គាត់ស្លាប់។ ទោះបីជាទ្រព្យសម្បត្តិប្រជាជាតិត្រូវបានចាត់ទុកជាស្នាដៃល្អបំផុតរបស់ ស្មីត ក៏ដោយក៏វាត្រូវបានគេជឿថា ស្មីតខ្លួនគាត់បានចាត់ទុកThe Theory of Moral Sentiments ជាស្នាដៃល្អជាងគេបំផុត។
ក្នុងស្នាដៃនោះ ស្មីតបានពិនិត្យយ៉ាងល្អិតល្អន់ពីគំនិតរបស់គាត់នាពេលនោះដោយបង្ហាញថាមនសិកាបណ្តាលមកពីទំនាក់ទំនងក្នុងសង្គម។ គោលបំនងក្នុងស្នាដៃសរសេរនេះគឺដើម្បីពន្យល់ ពីប្រភពនៃសមត្ថភាពរបស់មនុស្សជាតិដើម្បីកាត់ក្តីអោយយុត្តិធម៌ជំនួសអោយភាពលំអៀងទៅលើបុគ្គលម្នាក់ទៀត។ មានបំនងលើកទឹកចិត្តរឿងមួយដែលបង្ហាញពីរការតាមដាន ធ្វើអោយមនុស្សខ្លាចខ្លួនឯង និង ខ្លាចសីលធម៌អាកប្បកិរិយារបស់ខ្លួនឯង ។ អ្នកជំនាញបានសំគាល់ពីការឈ្លោះប្រកែកគ្នារវាងសៀវភៅពីរគឺ The Theory of Moral Sentiments និង The Wealth of Nation ខណៈពេលដែលសៀវភៅទីពីរផ្ដោតទៅលើការចាប់អារម្មណ៍ខ្លួនឯង ។ ក្នុងឆ្នាំថ្មីៗនេះអ្នកតាមដានស្នាដៃរបស់ស្មីតបានឈ្លោះគ្នាថាគ្មាន ការប្រឆាំងនឹងកើតឡើងទេ ។ ពួកគេអះអាងថាក្នុង The Theory of Moral Sentiments Smith បានបង្កើតរឿងចិត្តសាស្រ្តមួយអំពីភាពមិនលំអៀងរបស់ទស្សនិកជន។តាមទស្សនៈនៃ The Wealth of Nations និង The Theory of Moral Sentiments បានបង្ហាញពីវត្តមានប្រឆាំងគ្នានៃទស្សនៈរបស់មនុស្សដែល ស្មីតចាត់ទុកស្នាដៃនេះបង្ហាញពីទិដ្ឋភាព ខុសគ្នានៃធម្មជាតិរបស់មនុស្សដោយផ្អែក លើស្ថានភាពខុសៗ គ្នា។ The Wealth of Nations មានការចាប់អារម្មណ៍លើស្ថានភាពរបស់មនុស្សដែលថាសុជីវធម៌របស់មនុស្សមានតួនាទីមិនសំខាន់ចំនែក The Theory of Moral Sentiments ផ្តោតលើសុជីវធម៌របស់មនុស្សមានតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងចំនោមការផ្លាស់ប្តូរអត្តចរិក។ ទស្សនៈនេះបានបដិសេធន៍ដែលថា Smith ទៅប្រទេសបារាំង (1764-66) បានផ្លាស់ប្ដូរទស្សនៈពីមុនរបស់គាត់ដែលថា The Wealth of Nations គឺជារឿងលំបាកស្មុគស្មាញនៃសន្ទរកថាពីមុនរបស់គាត់ដែល Quesnay បង្រៀនគាត់។ មុនការធ្វើដំនើរទៅប្រទេសបារាំងក្នុង The Theory of Moral Sentiments ។ Adam Smith សំដៅទៅលើ "invisible hand" ដែលទទួលស្គាល់ថាទំលាប់ល្មោភ សុភីរបស់អ្នកមានអាចជួយអ្នកក្របានដោយក្រពះអ្នកមានគឺ មានកំណត់ដូច្នេះពួកគេត្រូវចំនាយប្រាក់ជាច្រើនលើអ្នកក្រ ។ បន្ទាប់ពីស្មីតទៅប្រទេសបារាំងស្មីតបានពិចារណាក្នុង The Wealth of Nations (1776) ថាទំលាប់ល្មោភសុភីរបស់អ្នកមានមិនផ្ដល់ផលល្អទេ ។ទស្សនៈមីក្រូសេដ្ឋកិច្ចរបស់ Aristotle Puffendorf និង Hutcheson ជាគ្រូរបស់ស្មីត ចំនុចសំខាន់ក្នុងរឿងបុរាណដែលអាចប្រើប្រាស់បានគឺ ជាទស្សនៈមីក្រូសេដ្ឋកិច្ចនៃ រឿងបុរាណដែលស្មីតបានរៀននៅបារាំង។
ទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ជាតិ (The wealth of Nations)
មានការខ្វែងយោបល់គ្នាជាមូលដ្ឋានរវាងអ្នកសេដ្ឋកិច្ច Classical និងអ្នកសេដ្ឋកិច្ច Neoclassical អំពីសារលិខិតដ៏សំខាន់របស់ស្មីតគឺ“ការសើបអងេ្តតទៅលើធម្មជាតិ” និង “បុព្វហេតុនៃទ្រព្យសម្បត្តិ របស់ជាតិ” អ្នកសេដ្ឋកិច្ច Neoclassical បានបញ្ជាក់នូវពាក្យ ”បាតដៃអរូបិយ” របស់ស្មីតដែលបាន លើកឡើងនៅពាក់កណ្តាល សៀវភៅរបស់គាត់គឺ សៀវភៅទី៨ ជំពូក២ ហើយអ្នកសេដ្ឋកិច្ច Neoclassical ជឿជាក់ថាស្មីតបានថ្លែងនូវក្នុងកម្មវិធីរបស់គាត់ក្នុងរបៀបជំរុញ “ទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ ជាតិ”នៅក្នុងប្រយោគទី១។ ស្មីតបានប្រើពាក្យ”បាតដៃអរូបិយ”នៅក្នុងសៀវភៅឈ្មោះ ”ប្រវត្តិរបស់ តារាវិទ្យា” គឺសំដៅទៅរកបាតដៃអរូបិយរបស់ Jupiter ចំនួន២ដងដែលនៅពេលនីមួយៗមាន អត្ថន័យផ្សេងៗគ្នាគឺពាក្យ “បាតដៃអរូបិយ” នៅក្នុង”ទ្រឹស្តីមនោសញ្ចេតនាសីលធម៌(១៧៥៩)” ហើយ នៅក្នុងទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ជាតិ (១៧៧៦) ។ ការថ្លែងចុងក្រោយពី “បាតដៃអរូបិយ” ត្រូវបានបង្ហាញនៅក្នុងមធ្យោបាយជាច្រើន ។ ដូច្នេះ វាមានសារសំខាន់ណាស់នៅពេលអាន ពីធាតុដើម ដូច្នេះបុគ្គលម្នាក់ៗខិតខំប្រឹងប្រែងឲ្យកាន់តែច្រើន ហើយព្រមទាំងអាចប្រើប្រាស់មូលធន របស់គេនៅក្នុងការផ្គត់ផ្គង់នៃឧស្សាហកម្មនៅក្នុងស្រុក ដូច្នេះហើយឧស្សាហកម្មដែលនៅក្នុងស្រុកដែលជាឧស្សាហកម្មផលិតផ្ទាល់ខ្លួនអាចផលិតចេញនូវតម្លៃខ្ពស់ឬដែលគេអាចសង្ឃឹមបាន ប្រាក់ច្រើនឬដូរបានទំនិញច្រើន។ ក្នុងការដឹកនាំឧស្សាហកម្មនេះបុគ្គល ម្នាក់ៗគិតយ៉ាងណាឲ្យតែ ផលិតបានផលិតផលច្រើន និងមានតម្លៃខ្ពស់ គេគិតតែចំនេញផ្ទាល់ខ្លួនគេគឺ គេមិនដឹងថាកិច្ចការ ដែលគេធ្វើនោះគឺដើម្បីឲ្យផលទុនប្រចាំឆ្នាំនៃសង្គមកើនឡើងខ្ពស់ទេ។ ជាការពិត គោលបំណងរួម របស់គេមិនមែនស្ថិតនៅត្រឹមបំរើប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួនទេ ប៉ុន្តែគេបានបំរើប្រយោជន៍សង្គម សាធារណៈ ហើយគេថែមទាំងមិនដឹងផងថាគេមានប្រយោជន៍ដល់សង្គមដល់កំរិតណា ។ លើបញ្ហានេះក៏ដូចជាលើករណីដទៃទៀត វាត្រូវបញ្ជូលដោយដៃដែលគេមិនអាចមើលឃើញមួយ ដើម្បី បំពេញគោលបំណងដែលគ្មានចេតនារបស់គេ។ការថ្លែងរបស់ស្មីតអំពីអត្ថប្រយោជន៍នៃបាតដៃ អរូបិយមានន័យយ៉ាងប្រាកដទៅលើចម្លើយ Mandeville គឺ “គុណវិបត្តិឯកជន” ដែលអាចត្រលប់ចូល ទៅក្នុងអត្ថប្រយោជន៍សាធារណៈ។ វាបង្ហាញពីជំនឿរបស់ស្មីត នៅពេលដែលបុគ្គលម្នាក់បាន បន្តផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួននៅក្នុងទីផ្សារសេរី គេបានឈ្លោះគ្នាគឺបំណងនៃផលប្រយោជន៏សង្គម ទាំងមូលដោយរក្សាតម្លៃឲ្យទាប។ ការបង្កើតនៅតែផ្តួចផ្តើមសំរាប់ភាពផ្សេងគ្នានៃទំនិញនិង សេវាកម្ម។ ទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ជាតិរបស់ស្មីតបានធ្វើការពន្យល់អំពីរបៀបដែលថាអត្ថប្រយោជន៍ ផ្ទាល់ខ្លួននឹងជំរុញឲ្យបុគ្គលទាំងឡាយ (ហាក់បីដូចជាដឹកនាំដោយដៃអរូបិយ) ធ្វើអ្វីៗដែលអ្នកដទៃ ចង់ឲ្យពួកគេធ្វើ។គាត់បានពន្យល់អំពីរបៀបដែលមនុស្សនឹងត្រូវផ្តល់រង្វាន់ជា ហិរញ្ញវត្ថុសំរាប់អ្វីៗ ដែលល្អដែលពួកគេបានធ្វើសំរាប់សង្គម។ គាត់បានពន្យល់អំពីដំណើរការទីផ្សារនឹងបង្កើតការសន្សំ និងវិនិយោគ និងនាំឲ្យមានការរីកចំរើនសេដ្ឋកិច្ចមុខចេញច្រើនជាងមុននិងរបស់ល្អៗសំរាប់ មនុស្ស គ្រប់រូប។លោកបានពន្យល់អំពីរបៀបដែលប្រជាជាតិមួយដែលដើរតាមទីផ្សារសេរី និងមានទ្រព្យ សម្បត្តិកាន់តែច្រើនឡើង (ប្រជាជនសប្បាយចិត្តនឹងបទដ្ឋានខ្ពស់នៃការរស់នៅប្រសិនបើកម្លាំង ទីផ្សារបានចូលមក គ្រប់គ្រងសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចច្រើនជាងប្រជាជនដែលរស់នៅក្នុងសង្គមដែលរាល់ សកម្មភាព សេដ្ឋកិច្ចត្រូវបានព្យាយាម យកមកត្រួតពិនិត្យដោយរាជរដ្ឋាភិបាល)។
ការងារផ្សេងៗទៀត (Other Works)
ភ្លាមៗមុននិងមរណៈភាពរបស់ស្មីតស្ទើរតែសៀវភៅដែលបាននិពន្ឋមិនទាន់បានបោះពុម្ព របស់គាត់ទាំងអស់ត្រូវបានបំផ្លាញ ។ នៅឆ្នាំចុងក្រោយរបស់គាត់ហាក់ដូចជាមានគំរោងសន្ឋិសញ្ញាដ៏សំខាន់ ចំនួន២ទៅលើទ្រឹស្តីនិង “ប្រវត្តិនៃច្បាប់” និងមួយទៀតទៅលើ ”វិទ្យាសាស្រ្តនិងសិល្បៈ”។ គាត់បានបោះពុម្ពសៀវភៅ មុខវិជ្ជាដែលជា ប្រវត្តិតារាវិទ្យាទៅកាន់សម័យកាលរបស់ខ្លួនបូកជាមួយគំនិតមួយចំនួនទៅលើរូបវិទ្យាបុរាណនិងស្តីពីការពិតនៃធម្មជាតិប្រហែលជាមានផ្ទុកនូវផ្នែកជាច្រើននូវអ្វី និង មានធ្វើសន្ឋិសញ្ញាចុងក្រោយ ។ ការបង្រៀនលើនីតិសាស្រ្តត្រូវបានគេកត់សំគាល់ពីការ បង្រៀនមុនរបស់ស្មីត បូកជាមួយការពង្រាងមុននៃ “The wealth of Nations” បានបោះពុម្ពជាផ្នែកនៃការបោះពុម្ព Glasgrow នៅឆ្នាំ១៩៧៦នៃការងារនិងការឆ្លងឆ្លើយរបស់ស្មីត។ ការងារផ្សេងៗទៀតរូមបញ្ចូលការ បង្រៀនស្តី ពីយុត្តិធម៌ ប៉ូលីស ចំណូល និង អាវុធ នៅឆ្នាំ១៧៦៣ (បានបោះពុម្ពលើកទី១ក្នុងឆ្នាំ ១៩៣៧) និងមុខវិជ្ជាទស្សនៈវិជ្ជាឆ្នាំ១៧៩៥៕
ទស្សនវិជ្ជាសេដ្ឋកិច្ច
ស្នាដៃទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ប្រជាជាតិគឺជាស្នាដៃដែលជាផ្លូវត្រួតត្រាយធ្វើអោយមានរបៀបដឹកនាំសេដ្ឋកិច្ចបច្ចុប្បន្ន។ ក្នុងស្នាដៃនេះផងដ
ែ
រ លោកស្មីតក៏បានបង្ហាញយ៉ាងច្បាស់អំពីការចង់បាន ផលប្រយោជន៍របស់ បុគ្គលម្នាក់ៗ ជា កម្លាំងជំរុញនៃជីវភាពសេដ្ឋកិច្ច។
ែ
រ លោកស្មីតក៏បានបង្ហាញយ៉ាងច្បាស់អំពីការចង់បាន ផលប្រយោជន៍របស់ បុគ្គលម្នាក់ៗ ជា កម្លាំងជំរុញនៃជីវភាពសេដ្ឋកិច្ច។
លោកGeorge Stigler បង្ហាញអំពីទស្សនៈស្មីតទាក់ទងអំពីសារៈសំខាន់នៃ ផ្នែកនៃសេដ្ឋកិច្ច និងទស្សនៈមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃធនធាន។ គាត់បានបង្ហាញថាក្រោមការប្រកួតប្រជែង ម្ចាស់ធនធាន (ដូចជាដី កម្លាំង និង ទុន) នឹងប្រើប្រាស់ធនធាន ទាំងនោះដោយមានប្រសិទ្ឋិភាពធ្វើអោយមានភាពស្មើគ្នារាល់ការប្រើប្រាស់ និង កែសមរួលដល់ភាពខុសគ្នាដែលកើតមានឡើង ដូចជា ចំណេះដឹង ភាពអត់ការងារ ធ្វើជាដើម។
សេដ្ឋកិច្ចវិទូពីបុរាណបានយកទ្រឹស្តីអំពី តម្លៃនៃការងារមកប្រកួតប្រជែង ជាមួយទ្រឹស្តីរបស់ លោកស្មីត។ ក្រោយមកសេដ្ឋកិច្ចវិទូប្រកាន់យកទ្រឹស្តីMarx ដែលចេញមកពីសេដ្ឋកិច្ចវិទូពីបុរាណ ក៏បានយកផ្នែកខ្លះៗនៃទស្សនៈលោកស្មីតយកមកប្រើផងដែរ។ សៀវភៅទីមួយរបស់ លោក Karl Marx មានចំណងជើងថា Capital បោះពុម្ពនៅអាលឺ្លម៉ង់ ឆ្នាំ ១៨៦៧ បានផ្តោតទៅលើ ទស្សនៈតម្លៃការងារ ដែលគាត់គិតថាការកេងប្រវ័ញ្ជកម្លាំងពលកម្មតាមរយៈទឹកលុយ។ ទស្សនៈ តម្លៃការងារបាន កំនត់តម្លៃនៃវត្ថុមួយតាមរយៈកម្លាំងពលកម្មដែលបានប្រើក្នុងការផលិតវត្ថុនោះ។ ចំនែកឯទស្សនៈសម័យទំនើបវិញ ការកំនត់តម្លៃនៃវត្ថុមួយតាមរយៈ ការបោះបង់ចោលការធ្វើអ្វី មួយមកចំនាយធ្វើវត្ថុនោះវិញ។
រូបតំនាងផ្សេងៗ និង រូបសំណាក់
រូបសំណាក់របស់លោកស្មីតមួយទៀតត្រូវបានគេសម្ភោធដោយ លោក Alexander Stoddart នៅថ្ងៃទី ៤ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០០៨។ រូបសំណាក់នោះមានកំពស់ ៣ ម៉ែត្រធ្វើអំពីសំរិត។ រូបសំណាក់ នេះមានទីតាំងនៅក្បែរសភារបស់ប្រទេស អង់គ្លេស។
និមិត្តរូបនៃសេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារសេរី
កិត្តិស័ព្ទរបស់លោកស្មីតល្បីរន្ទឺ ដោយសារការគាំទ្រលើគំនិតទីផ្សារសេរីក៏ ដូចជាអ្នកបង្កើត អោយមានទីផ្សារសេរី។ យើងអាចឃើញឈ្មោះរបស់គាត់តាម អង្គភាពមួយចំនួនដូចជា វិទ្យាស្ថាន Adam Smith សហគមន៍ Adam Smith និង ក្លឹប Australian Adam Smith ជាដើម។
លោក Alan Greenspan ក៏បានជំទាស់នៅពេលដែលលោក ស្មីតមិនបានផ្តល់ និយមន័យ លើ ន័យរបស់ពាក្យ laissez-faire ច្បាស់លាស់។ ភាពមិនច្បាស់លាស់ នេះគឺជាកត្តាដែលនាំអោយ មានចលាចលនៃដំនើរការទីផ្សារត្រូវការលោកស្មីតមក វែកញែកផ្តល់ទ្រឹស្តីទូទៅបន្ថែម ដើម្បីអោយ ន័យរបស់ពាក្យនេះមានភាពច្បាស់ លាស់។ លោក Alan Greenspan ក៏បានបន្តទៀតថា ស្នាដៃ ទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ប្រជាជាតិ របស់លោក ស្មីតជាស្នាដៃមួយដ៏ជោគជ័យក្នុងទស្សនៈមនុស្ស ពី អតីតកាល។
ស្មីតបានកំណត់ពន្ធដែលគាត់ទារពន្ធលើផលិតផលទំនើបៗ និងពន្ធលើការ ជួលដែលជា តំរូវការរបស់ប្រទេស។ គាត់រំពឹងថាច្បាប់លើការយកពន្ធនេះនឹងត្រូវ គ្មានភាពពុករលួយហើយ បុគ្គលម្នាក់ៗត្រូវតែបង់នូវចំនួនដែលរដ្ឋកំនត់ ដោយគ្មាន ការអន្តរាគមន៍។ ការទារពន្ធគឺ ធ្វើយ៉ាង ណាអោយអ្នកបង់មានការពេញចិត្តនឹងបង់។ គាត់បាននិយាយថា ៖”ពន្ធដែលបុគ្គលគ្រប់រូប បានបង់សំអាងថា មិនមែនជាការ បង្ខិតបង្ខំតែជាសេរីភាព “ ។
លើសពីនេះទៅទៀត ស្មីតក៏បានបង្ហាញពីចំនាយរបស់រដ្ឋនៅក្នុងសៀវភៅ ទ្រព្យសម្បត្តិ របស់ប្រជាជាតិ ដែលរាប់បញ្ចូលអំពីតំរូវការរបស់គាត់ចំពោះរដ្ឋ គឺ ពង្រឹងអោយមានកិច្ចសន្យា ពង្រឹងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ បង្កើតច្បាប់លើបណ្ណ័បាតង់ ហើយផ្តល់ទំនិញសាធារណៈដូចជា ហេដ្ឋារចនាសម័្ពន្ឋ ផ្នែកការពារជាតិ និងការ ត្រួតពិនិត្យលើប្រព័ន្ឋធនាគារ។ ហើយវាក៏ជា កាតព្វកិច្ច របស់រដ្ឋក្នុងការផ្តល់ទំនិញ សាធារណៈដូចជា ផ្លូវ ស្ពាន ថ្នល់ សាលារៀន កំពង់ផែជាដើម។ ស្មីតក៏បានជំរុញ អោយបង្កើតនូវគំនិតថ្មីៗ តាមរយៈ ការពង្រឹងបាតង់ និង គាំទ្រ ឧស្សាហកម្មផ្តាច់ មុខតូចៗ។ ជាចុងក្រោយគាត់បានបង្ហាញពីរបៀបដែលរដ្ឋត្រូវគាំទ្រការគោរព ចំពោះ ខ្សែរាជវង្ស រឺ ចៅក្រមទោះបីជាគេមានឋានៈស្មើរឺខ្ពស់ក៏ដោយ។ លើសពីនេះ ទៀត គាត់ពេញចិត្តចំពោះការ ដាក់តម្លៃប្រកួតប្រជែង និង អាចធ្វើអោយតម្លៃទំនិញ ចុះថោក។
លោក Noam Chamsky បានជំទាស់ចំពោះ ទស្សនៈមួយចំនួនរបស់គំនិត លោក ស្មីតដែលបានយកមកបង្ហាញខុសរឺបកប្រែខុសពីសំណាក់ អ្នកមនោគមន៍វិ ទូសម័យបច្ចុប្បន្ន ដែលរួមទាំងហេតុផល ដែលស្មីតគាំទ្រ ទីផ្សារ និង ទស្សនៈ ចំពោះកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ។ អ្នកប្រវត្តិសាស្រ្តទស្សនៈវិទូមួយចំនួន ដូចជា Jacob Vincer បានចាត់ទុក លោកស្មីតជាអ្នកគាំទ្រ ដ៏ខ្លាំងខ្លាចំពោះទីផ្សារសេរី តែមិនគាំទ្រ ចំពោះការប្រកួតប្រជែងបែបអនាធិបតេយ្យ។
 |
| Adam Smith |
No comments:
Post a Comment